Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 107: Hội thoại

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 107: Hội thoại

1. Tiết 107 Tiếng việt hội Thoại 1- Mục tiêu cần đạt của tiết dạy: Thông qua bài học giúp học sinh : - Giúp học sinh nắm được khái niệm vai xã hội trong hội thoại và mối quan hệ giữa các vai trong quá trình hội thoại. - Biết vận dụng kiến thức trong quá trình hội thoại để giao tiếp một cách có ý thức và đạt hiệu quả cao nhất. - Biết vận dụng hội thoại trong việc làm bài tập làm văn nghị luận và tự sự II- Tài liệu – phương tiện: + Sách giáo khoa + sách giáo viên, Ngữ văn 8 + Giáo án điện tử. + Tư liệu Ngữ văn 8- NXB GD năm 2004 3-Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy_ học. 1- ổn định tổ chức 2- Kiểm tra bài cũ: ở các bài học trước chúng ta đã học về sử dụng các câu trong hành động nói . Hôm nay trước khi vào bài mới chúng ta sẽ cùng ôn lại những kiến thức về hành động nói qua một bài tập sau: Em hãy đọc kĩ đoạn trích sau và trả lời câu hỏi : Ông lão chào con cá và nói :(1) - Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. (2) Nó không muốn làm nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.(3) Con cá trả lời: (4) - Thôi dừng lo lắng. (5) Cứ về đi. (6)Trời phù hộ lão. (7) Mụ già sẽ làm nữ hoàng. (8) - Trích Ông Lão đánh cá và con cá vàng, Ngữ văn 6 - H: Đoạn trích trên được trích từ văn bản nào? Xác định hành động nói của mỗi câu văn và lời đối thoại của các nhân vật rồi điền vào bảng sau? Hành động Kể , trình Khuyên nhủ Điều khiển Hứa hẹn nói bày Câu 5,7 6 8 1,2,3,4 - GV nhận xét cho điểm : - Và trong đoạn trích trên ta thấy có hai nhân vật đối thoại với nhau. Vậy sự đối thoại ấy bên cạnh vai trò thể hiện nội dung của hành động nói còn mang những - 1 -
2. đặc điểm của hội thoại, vậy hội thoại là gì, hội thoại có những đặc điểm và tính chất như thế nào? chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay. 3- Bài mới. Hoạt động của thầy Hoạt động của trò - Nội dung * Hoạt động 1 : Hình Bài tập tình huống : thành khái niệm hội a. Khi đọc một bài diễn văn. thoại. b. Khi phát thanh viên đọc bản tin thời sự. H: Bằng hiểu biết của em c. Khi nhóm học sinh thảo luận bài học. (x) hãy đánh dấu (x) vào d. Khi hai người nói chuyện với nhau về một vấn đề nào những tình huống mà em đó. (x) cho đó là hội thoại : H: Nếu em cho tình + Tình huống a, b là độc thoại vì không có sự đáp lời của huống c, d là hội thoại thì những người khác. tình huống a, b là hình thức gì ?tại sao? H: Vậy từ tình huống c, d + Khi có hai người trở lên trò chuyện với nhau về một em hãy cho biết khi nào vấn đề nào đó. thì hội thoại được diễn ra ? * Hoạt động 2: Hình I: Vai xã hội trong hội thoại. thành kháI niệm vai hội Và trong cuộc sống hội thoại được tồn tại dưới hai thoại. dạng nói và viết, và trong mỗi cuộc thoại những người đối thoại đóng vai trò như thế nào chúng ta cùng tiìm hiểu vấn đề này qua một tiểu phẩm ngắn. H: Trongtiểu phẩm trên + Tiểu phẩm Hai người bạn. có những nhân vật nào? sự Có hai nhân vật đối thoại trò chuyện với nhau -> là hội giao tiếp của các nhân vật thoại. có phảI là hội thoại không vì sao? H: Nhân vật do anh Xuân Bắc đóng đối thoại với Với các bạn : xưng tớ những ai? Với mỗi đối Với cô chú khán giả : xưng cháu. tượng giao tiếp anh Bắc đã Với anh Long : xưng em xưng hô như thế nào ? H: Tại sao anh với mỗi đối tượng giao tiếp khác Với các bạn –> vai ngang hàng. nhau anh Xuân Bắc lại có Với cô chú khán giả -> Vai dưới kém nhiều tuổi - 2 -
3. cách xưng hô như vậy? Với anh Long -> vai dưới kém ít tuổi. H: Từ tiểu phẩm trên em + Với mỗi đối tượng giao tếp khác nhau thì có những vai có nhận xét gì về vai trong xã hội khác nhau. hội thoại? GV: Và đó cũng chính là khái niệm về vai xã hội trong hội thoại, chúng ta ghi phần I H: Vậy em hiểu vai xã Ghi nhớ 1: Vai xã hội trong hội thoại là vị trí của hội trong hội thoại là gì? người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Và trong hội thoại những vai xã hội có những mối quan hệ với GV chia nhóm (3 nhóm ),Học sinh đọc đoạn trích , nhau như thế nào chúng thảo luận trả lời câu hỏi trong SGK, cử đại diện trình ta tiếp tục tìm hiểu ví dụ bày. trong SGK trang 92-93. Là hội thoại vì có các nhân vật trò chuyện với nhau H: Đoạn trích trên có phải là hội thoại không, vì sao? H: Quan hệ giữa các nhân Học sinh làm vào phiếu bài tập. vật tham gia hội thoại + Quan hệ ruột thịt gia tộc. trong đoạn trích trên là Người cô: Vai trên quan hệ gì ? Ai ở vai trên, Bé Hồng vai dưới ai là vai dưới? H: Cách sử sự của người + Không đúng với mối quan hệ tình cảm ruột thịt gia tộc. cô có gì đáng chê trách? + Không đúng với vai trò là một người lớn tuổi đối với trẻ em. Tôi cúi đầu không đáp H: Tìm những chi tiết Tôi im lặng cúi đầu xuống đất chứng minh bé Hồng kìm Tôi cười dài trongtiếng khóc nén sự bất bình của mình, .cổ họng tôi nghẹn ứ . vì sao bé Hồng lại phải -> Bé Hồng là vai dưới phải có thái độ lễ phép vì bổn làm như vậy? phận của người vai dưới phải kính trọng người vai trên. H: Qua đó em cho biết ->Tuy mối quan hệ ruột thịt nhưng tình cảm không được thái độ tình cảm của hai thân tình cô cháu trong cuộc thoại như thế nào? - 3 -
4. H: Qua phân tích ví dụ Ghi nhớ 2: Vai xã hội trong hội thoại được xác định trên em hiểu vai xã hội bằng các quan hệ xã hội: trong hội thoại được xác - Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng ( theo tuổi tác, định bằng những quan hệ thứ bậc trong gia đình và xã hội); xã hội như thế nào? - Quan hệ thân – sơ ( mức độ quen biết, thân tình) . GV: Như vậy trong hội Học sinh đọc tình huống: thoại việc xác định các Chuyện kể, một vị quan lớn đI qua trường học cũ của mối quan hệ xã hội đúng mình liền ghé vào thăm. Khi gặp người thầy cũ nay đã sẽ mang lại hiệu quả cho già liền kính cẩn chào: việc giao tiếp nhưng - Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là không phảI lúc nào vai Người thầy giáo già hoảng hốt: thoại cũng được xác định - Dạ bẩm quan lớn, ngài là rõ ràng chúng ta tiếp tục - Thưa thầy, với thầy con vẫn là đứa học trò nhỏ ngày tìm hiểu một tình huống xưa. Con có được ngày hôm nay chính là nhờ sự giáo sau: dục ngày nào của thầy - Hữu Mai, Chuyện ngày xưa - H: Em hãy cho biết các + Quan hệ tuổi tác: Người thầy- Vai trên. vai trong câu truyện được Người trò- vai dưới. xác định bằng những mối + Quan hệ xã hội: Thầy giáo vai trên quan hệ xã hội nào? phân Học trò vai dưới. tích các vai trong mỗi mối Quan lớn (học trò) vai trên. quan hệ? Người dân (thầy giáo) vai dưới H: Em có đồng ý với cách + Đồng ý, vì người học trò đã xác định đúng vai thoại xưng hô của người học trò của mình là một người học trò về thăm thầy ( vai dưới) trong câu truyện không? Các vai trong truyện vì sao? H: Trong truyện có sự đổi chiều của vai thoại, theo + Chú ý xác định đúng quan hệ xã hội và phảI có trình em chúng ta cần chú ý độ văn hoá, trình độ nhận thức, để tham gia hội thoại. điều gì khi xác định vai Ghi nhớ 3: Vì quan hệ xã hội rất đa dạng, nhiều chiều. thoại để tham gia hội Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng thoại? vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp. GV: Như vậy chúng ta đã BTTN: tìm hiểu toàn bộ những 1.Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phảI có nội dung chính của bài tháI độ ứng xử với người có vai xã hội cao như thế học ngày hôm nay, một nào? bạn đọc lại toàn bộ phần A: Ngưỡng mộ. ghi nhớ trong SGK. B: Kính trọng. ( Đúng) Và để củng cố phần lý C: Tôn sùng. thuyết chúng ta làm một - 4 -
5. số bài tập trắc nghiệm D: Thân mật. nhanh sau: 2.Một người mẹ là giáo viên, lúc đang dạy học trên lớp có con mình đang theo học thì mối quan hệ giữa họ là quan hệ gì? A: Quan hệ gia đình. B: Quan hệ xã hội. ( Đúng) C: Quan hệ tuổi tác. D: Quan hệ họ hàng. Hoạt động 3: Luyện tập. GV: Và để vận dụng II. Luyện tập những kiến thức của bài Bài tập 1 trang 94 SGK hội thoại hôm nay vào Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện các bài tập chúng ta sang thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc phần tiếp theo, phần Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền. luyện tập. Khoan dung: Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm, quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa, lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười. Cách đối đãi so với Vương Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước cũng chẳng kém gì Ngiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nư- ớc nhục mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe nhạc thái thường để đãi yến ngụy sứ mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển; hoặc lo làm giàu mà quên việc nước, hoặc ham săn bắn mà quên việc binh; hoặc thích rượu ngon hoặc H: Theo em vai xã hội của mê tiếng hát Trần Quốc Tuấn thể hiện Quan hệ trên dưới. những quan hệ xã hội Quan hệ thân tình. nào? H: Trần Quốc Tuấn đã sử dụng linh hoạt vai thoại + Làm tăng sức biểu cảm cho VB nghị luận. của mình trong văn bản nghị luận Hịch tướng sĩ đã có tác dụng như thế nào? HS đọc bài tập, trả lòi yêu cầu bài tập Quan Quan Chi tiết Lời miêu GV: Sự kết hợp hội thoại hệ xã hệ tuổi thể hiện tả của trongvăn bản không cchỉ hội tác sự tôn nhà văn. có giá trị nghệ thuật với trong văn bản nghị luận mà với - 5 -
6. ngay cả văn bản tự sự, thân tình chúng ta sang bài tập 2 Vai trên Vai dưới Cụ ngồi TôI nắm ông xuống lấy cáI vai giáo phản gầy của ông con lão, ôn mình thế tồn bảo là sung TôI vui vẻ sướng bảo. Vai dưới Vai trên Vâng Lão nói Lão !Ônggiáo xong lại Hạc dạy cười đưa phải đối đà cười với chúng gượng mình nhưnghiền hậu. H: Vậy theo em sự kết BTTN hợp hội thoại trong văn Sự kết hợp hội thoại trong văn tự sự có tác dụng nh bản tự sự có tác dụng nghệ thế nào? thuật như thế nào? chúng A. Khiến cốt truyện trở lên sinh động. ta cùng làm bài tập sau: B. Khắc họa rõ nét tính cách, thái độ của nhân vật. C. Thể hiện diễn biến tâm lý phức tạp của nhân vật trong văn bản. D. Cả A, B, C đều đúng.(Đúng) GV: Để thực hành phần Bài tập xây dựng hội thoại hội thoại hôm nay thầy Học sinh xem đoạn băng hình về Bâc Hồ rồi viết một giáo chia lớp thành 3 đoạn Hội thoại có các vai và nói về công lao to lớn của nhóm và cùng xem một Bác Hồ đối với đất nước và nhân dân Việt Nam. đoạn phim. Chia học sinh làm 3 nhóm . Viết xong mỗi nhóm phân vai thể hiện phần hội thoại của mình. Bài tập vui Nhóm1: Viết các câu có hành động hỏi. Nhóm 2: Viết các câu có hành động kể, trình bày sau đó kết hợp lại để xây dung một đoạn hội thoại GV: Qua sự sắp sếp các câu hỏi và trả lời của các GV: Là hội thoại nhưng các nhân vật không nói bạn theo em đó có phải là chuyện về một vấn đề, và ở đây người hội thoại đã vi hội thoại không ? vì sao? phạm những phương châm hội thoại mà chúng ta sẽ được học ở chương trình ngữ văn lớp 9. Và qua bài tập này thầy mong các em sẽ rút ra cho mình những bài học bổ ích trong sử dụng hội thoại. Tiếp theo thầy giáo hướng dẫn bài tập về nhà. - 6 -
7. Hoạt động 4: Hướng dẫn về nhà - dặn dò. III. Hướng dẫn về nhà 1. Học bài : - Học thuộc bài học và phần ghi nhớ. - Làm các bài tập 3 trang 95 và BT trắc nghiệm từ câu 18-27 trang 167- 168 sách BTTN. - Đọc văn bản tức nước vỡ bờ và nhận xét về sự thay đổi ngôn ngữ xưng hô của chị Dậu với viên cai lệ. 2. Chuẩn bị bài : Đọc và chuẩn bị bài tập làm văn Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận. - 7 -