Ôn tập Học kì 1 Ngữ văn Lớp 8 - Chuyên đề: Truyện, kí Việt Nam (1930-1945) - Nguyễn Thị Thu

Nội dung text: Ôn tập Học kì 1 Ngữ văn Lớp 8 - Chuyên đề: Truyện, kí Việt Nam (1930-1945) - Nguyễn Thị Thu

1. Chuyên đề: Truyện- kí Việt Nam (1930-1945) - Tôi đi học - Trong lòng mẹ - Lão Hạc - Tức nước vỡ bờ ÔN TẬP VĂN BẢN: TÔI ĐI HỌC( THANH TỊNH) I, KIẾN THỨC CƠ BẢN 1, Tác giả: Thanh Tịnh (1911 - 1988), tên khai sinh là Trần Văn Ninh. - Quê quán: xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế - Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác: + Năm 1936, Thanh Tịnh cho xuất bản tập thơ Hận chiến trường + Năm 1941, hai bài thơ ông sáng tác "Mòn mỏi" và "Tơ trời với tơ lòng" được Hoài Thanh - Hoài Chân giới thiệu trong Thi nhân Việt Nam (1942) + Năm 1945, ông tham gia phụ trách rồi làm Chủ nhiệm tạp chí Văn nghệ quân đội. + Ông được tặng giải thưởng nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007 + Những tác phẩm tiêu biểu: Quê mẹ, Ngậm ngải tìm trầm, Những giọt nước biển - Phong cách sáng tác: + Những sáng tác của Thanh Tịnh toát lên vẻ đằm thắm, tình cảm trong trẻo, êm dịu 2. Văn bản a. Hoàn cảnh sáng tác: “Tôi đi học” là truyện ngắn in trong tập Quê mẹ, xuất bản năm 1941 b. Thể loại: Truyện ngắn trữ tình.(đậm chất hồi kí) - Ngôi kể: thứ nhất - Người kể: nhân vật tôi – tác giả
2. - >Tác dụng: câu chuyện được kể chân thực, nhân vật kể chuyện bộ lộ những cảm xúc suy nghĩ một cách chân thực. - Trình tự kể: Theo dòng cảm xúc (Từ hiện tại nhớ về quá khứ: Sự chuyển đổi của thời tiết cuối thu, hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu đến trường gợi cho nhân vật tôi nhớ lại ngày ấy cùng những kỉ niệm trong sáng- > theo dòng hồi tưởng của n/v “tôi”trong buổi tựu trường đầu tiên của tuổi thơ. - PTBĐ: Tự sự, miêu tả và biểu cảm. c. Bố cục: - Phần 1: Từ đầu văn bản đến “ . lướt ngang trên ngọn núi.”: Tâm trạng, cảm xúc của nhân vật “tôi” trên đường từ nhà tới trường. - Phần 2: từ tiếp cho đến “xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào hết.”: Tâm trạng cảm xúc của nhân vật khi đứng trước sân trường. - Phần 3: Còn lại: Dòng tâm trạng, cảm xúc của nhân vật tôi khi bước vào lớp học và bắt đầu tiết học mới. Tóm tắt: Hằng năm cứ vào cuối thu, khung cảnh thiên nhiên lại làm cho tác giả nhớ đến những kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học. Nhân vật tôi được mẹ đưa đến trường trong lòng tràn ngập cảm giác mới lạ: Hôm nay tôi đi. Cậu tự nhiên thấy muốn tự mình cầm bút thước, thấy những trò quậy phá rong ruổi với đám bạn đã xa tít tắt. Khi tới trường, quan sát những học sinh cậu thấy họ như những con chim non còn bỡ ngỡ trong những cử chỉ hành động gần như trở nên thừa thãi. Khi thầy Đốc trường Mĩ Lí điểm danh cho học sinh xếp hàng vào lớp, ai cũng hồi hộp, lo âu, không biết phải làm gì nhưng sau câu nói của thầy mọi chuyện đều ổn. Lớp học bắt đầu với dòng chữ đầu tiên thầy viết lên bảng đó là bài tập viết: Tôi đi học! d. Giá trị nghệ thuật: + Bố cục theo dòng hồi tưởng cảm nghĩ của nhân vật tôi theo trình tự thời gian buổi tựu trường. + Dòng cảm xúc của nhân vật đan xen yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm. +Nghệ thuật so sánh tạo hiệu quả diễn đạt cao, kết hợp các từ láy, tính từ,. động từ giàu hình ảnh và sinh động.
3. + Ngôn ngữ hình ảnh trong sáng, giàu chất thơ, nhẹ nhàng phù hợp với tâm trạng ngây thơ, rụt rè của những đứa trẻ trong buổi tựu trường đầu tiên. e. Giá trị nội dung: Truyện kể về những kỉ niệm trong sáng, hồn nhiên của buổi tựu trường đầu tiên qua sự hồi tưởng của nhân vật tôi. II, LUYỆN TẬP A, DẠNG ĐỀ ĐỌC HIỂU PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: "Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường. Tôi không thể nào quên được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng. Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi sáng mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh. Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên tôi thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học. ( Trích Ngữ văn 8- Tập 1) Câu 1: Đoạn trích trên được trích trong văn bản nào? Của ai? Câu 2: Văn bản mà em vừa kể trên thuộc thể loại gì? Bằng một câu văn, hãy nêu nội dung cơ bản của văn bản đó. Câu 3: Chỉ ra những phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn văn. Câu 4: Trong câu văn mở đầu, tâm trạng của nhân vật “tôi” được thể hiện qua từ ngữ nào? Câu 5: Tìm và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn sau: “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”. Câu 6: Câu văn : “ Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.” là câu đơn hay câu ghép vì sao? Câu 7: Tìm các từ thuộc một trường từ vựng và đặt tên cho trường từ vựng ấy? Câu 8: Kể tên một văn bản mà em đã học trong chương trình Ngữ văn 8 cùng thể loại. Nêu tên tác giả. Câu 9: Viết đoạn văn cảm nhận về hình ảnh so sánh có trong đoạn trích.
4. Gợi ý: Câu 1: Những câu văn trên được trích trong văn bản “ Tôi đi học” của tác giả Thanh Tịnh. Câu 2: Văn bản mà em vừa kể trên thuộc thể loại Truyện ngắn trữ tình.(đậm chất hồi kí) Nêu nội dung cơ bản : Những hồi ức của tác giả về những kỉ niệm trong sáng của ngày tựu trường. Câu 3: Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm Câu 4: Trong câu văn mở đầu, tâm trạng của nhân vật “tôi” được thể hiện qua từ “ nao nức”. Câu 5: - BPTT So sánh " như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng"-> Hình ảnh “ mấy cành hoa tươi tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng" là hình ảnh thiên nhiên tươi sáng, đẹp đẽ và tinh khôi. Những cảm giác của buổi tựu trường đầu tiên được tác giả so sánh với những hình ảnh đó nhằm diễn tả những cảm xúc, những rung động tự nhiên thật đẹp đẽ, thật đáng yêu, đáng trân trọng và mãi tươi mới, vẹn nguyên trong buổi tựu trường đầu tiên. - BPTT nhân hóa : cành hoa tươi mỉm cười-> diễn tả niềm vui, niềm hân hoan của nhân vật “tôi”. Câu 6: Câu văn : “ Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.” là câu ghép vì có ba cụm C-V không bao chứa nhau. Câu 7: Trường từ vựng: sương, gió, đám mây, bầu trời-> Tên trường từ vựng “ thien nhiên”. Câu 8: Văn bản “ Trong lòng mẹ” của tác giả Nguyên Hồng. Câu 9: Câu mở đoạn: Nêu vấn đề
5. Đoạn trích trên trích trong văn bản “Tôi đi học” của tác giả Thanh Tịnh đã rất thành công trong việc sử dụng hình ảnh so sánh “ Tôi không thể nào quên được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.” Các câu thân đoạn: - Hình ảnh so sánh “ cành hoa tươi” biểu trưng cho cái đẹp, cái tinh hoa, tinh túy, cái đáng yêu, đáng nâng niu của tạo hóa ban cho con người. Dùng hình ảnh “ cành hoa tươi” tác giả nhằm diễn tả những cảm giác, những rung động trong buổi đầu tiên đi học thật đẹp đẽ, đáng yêu vô cùng. - Vẻ đẹp ấy không chỉ sống mãi trong tiềm thức, kí ức mà luôn tươi mới vẹn nguyên. - Phép nhân hóa “ mỉm cười” diễn tả niềm vui, niềm hạnh phúc tràn ngập và cả một tương lai đẹp đẽ đang chờ ở phía trước. - Rõ ràng những cảm giác, cảm nhận đầu tiên ấy sống mãi trong lòng « tôi » với bao hy vọng về tương lai. Câu kết đoạn : Khẳng định lại vấn đề :Chỉ bằng một đoạn văn ngắn đó đã làm cho ta cảm nhận được tấm lòng mãi mãi biết ơn, yêu quý thầy cô, mái trường, bè bạn cua nhà văn Thanh Tịnh, cách diễn tả ấy thật hay, thật đặc sắc và giàu chất thơ. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: “ Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa hay dám đi từng bước nhẹ. Họ như con chim con đứng trên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ. Họ thèm vụng và ước ao thầm được như những học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ. Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp: Cảm thấy mình chơ vơ là lúc này. Vì chung quanh là những cậu bé vụng về lúng túng như tôi cả. Các cậu không đi. Các cậu chỉ theo sức mạnh kéo dìu các cậu tới trước. Nói các cậu không đứng lại càng đúng hơn nữa, hai chân các cậu cứ dềnh dàng mãi. Hết co lên một chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả banh tưởng tượng. Chính lúc này toàn thân các cậu cũng đang run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp.”
6. ( Ngữ văn 8- tập 1) Câu 1: Đoạn trích trên, trích trong văn bản nào các em đã được học? Tình hưống của truyện đặc biệt ở điểm nào? Câu 2: Nêu nội dung chính của đoạn trích? Câu 3: Phân tích cấu tạo ngữ pháp câu sau và cho biết đó là kiểu câu gì? “Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp” Câu 4: Chỉ ra biện pháp so sánh được sử dụng trong đoạn trích? Viết đoạn văn phân tích hình ảnh so sánh đó? Câu 5: Cảm nhận của em về tâm trạng của nhân vật “tôi” trong đoạn trích từ 7- 10 câu có sử dụng mộ từ láy và chỉ rõ. Câu 6: Hãy chỉ ra một văn bản có cùng chủ đề trong chương trình Ngữ văn lớp 7, ghi rõ tên tác giả? Câu 7: Từ đoạn văn trên, em hãy viết một đoạn văn khoảng 100 chữ, ghi lại những suy nghĩ của em về vai trò của nhà trường trong cuộc đời mỗi con người. Gợi ý: Câu 1: - Đoạn trích trên, trích trong văn bản “ Tôi đi học” của tác giả Thanh Tịnh. - Tình hưống của truyện đặc biệt ở chỗ: Tự nhiên, nhẹ nhàng như cuộc sống hằng ngày. Cảm xúc bắt đầu được khơi nguồn từ hiện tại: cảnh cuối thu với lá vàng rụng, với những đám mây bàng bạc trên không, với hình ảnh những em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường. Thế là quá khứ được đánh thức và bao kỉ niệm chợt ùa về, náo nức, tưng bừng, rộn rã. Dưới ngòi bút Thanh Tịnh, tất cả hiện lên cụ thể, sống động, gieo vào lòng người đọc những cảm xúc dịu dàng, thiết tha. Câu 2: Nội dung: Tâm trạng của nhân vật tôi khi chuẩn bị vào lớp học. Câu 3: Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi( TN), mấy người học trò cũ( CN) //đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp( VN)-> Câu đơn. Câu 4: Hình ảnh so sánh trong đoạn : "Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa hay dám đi từng bước nhẹ. Họ như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ". Gợi ý : - Viết đúng quy cách đoạn văn, kiểu đoạn văn tuỳ chọn. - Nội dung đảm bảo các ý cơ bản như sau : + Hình ảnh so sánh tinh tế, gợi cảm, vừa tả đúng tâm trạng nhân vật, vừa gợi cho người đọc nhiều liên tưởng: trẻ thơ còn bé bỏng, non nớt cũng như chim con, lần đầu các em nhỏ đi học cũng như chim con tập bay. Đi học là đã lớn hơn, đã biết háo hức, khát khao, biết bồi hồi lo lắng khi nghĩ đến chân trời học vấn mênh mông. + Cách miêu tả rất độc đáo và sinh động gợi hình ảnh và tâm trạng của các em nhỏ lần đầu tới trường: các em nhỏ ngây thơ xinh xắn rất đáng yêu; khao khát được
7. học hành và mơ ước được biết những điều mới lạ; rất háo hức nhưng cũng rất bỡ ngỡ, rụt rè, e sợ. Câu 5: - Hình thức : Đoạn văn, độ dài 7- 10 câu, có sử dụng hai từ láy. - Nội dung: Tâm trạng của nhân vật tôi khi chuẩn bị vào lớp học. - Tiến hành: * Mở đoạn( 1 câu): Giới thiệu tác giả, văn bản, nội dung chính của đoạn trích. Tham khảo mở bài: Đoạn trích trên trích trong văn bản “ Tôi đi học” của tác giả Thanh Tịnh đã rất thành công trong việc thể hiện tâm trạng của nhân vật tôi khi chuẩn bị vào lớp học. * Thân đoạn: Gồm từ 3-5 câu. - Tiếng trống trường, tiếng trống trường ngày khai giảng, tiếng trống ngày tựu trường ở đâu và bất cứ thời nào cũng gây chấn động, hồi hộp kì lạ. - Nhà văn Thanh Tịnh đã ghi lại rất sống, rất chân thực cảm động những rung động, những biến thái tâm lí đáng yêu ấy qua hình ảnh so sánh. Hình ảnh so sánh “ con chim non” được dùng để diễn tả tâm trạng của “tôi” và các cô cậu học trò lần đầu tiên đến trường: đầy bỡ ngỡ, lo âu nhưng cũng muốn khẳng định mình. Phía sau cổng trường chính là một “ quãng trời rộng”, một thế giới diệu kì đầy bí ẩn mà những cô cậu học trò mới chỉ là những chú chim non vừa thèm muốn được tung bay trong “quãng trời rộng”, một thế giới diệu kì đầy bí ẩn mà những cô cậu học trò mới chỉ là những chú chim non vừa thèm muốn được tung bay trong quãng trời rộng ấy, lại vừa e sợ vì thấy mình nhỏ bé. - Hồi trống buổi tựu trường của trường Mĩ Lí “đã thúc vang dội cả lòng” chú bé. - Khi học sinh xếp hàng vào lớp, chú cảm thấy mình “ chơ vơ”. - Và tất cả học trò mới đều bắt đầu “ vụng về lúng túng”. Tưởng như “không đi” mà bị “ kéo dìu” tới trước. Co chân rồi duỗi chân “ cứ dềnh dàng” mãi. Toàn thân thì “run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp”. Kết đoạn”( một câu): Tóm lại, với việc sử dụng thành công hình ảnh so sánh đặc sắc đoạn văn đã ghi lại tâm trạng rất chân thực của nhân vật tôi khi chuẩn bị vào lớp học. Từ láy: rộn ràng , run run Câu 6: Văn bản “ Cổng trường mở ra” của tác giả Lí Lan. Câu 7: - Hình thức: Viết đúng hình thức một đoạn văn, co dung lượng 100 chữ tương đương với 10 dòng, không sai chính tả, chữ viết rõ ràng - Kĩ năng: Biết viết đoạn văn biểu cảm - Nội dung: Ghi lại được những cảm xúc suy nghĩ của bản thân về vai trò của nhà trường: Bồi dưỡng những tình cảm tốt đẹp, cung cấp tri thức, chắp cánh ước mơ cho thế hệ trẻ . Cụ thể như sau:
8. Câu mở đoạn: Bên cạnh gia đình thì nhà trường có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc đời mỗi con người. Các câu khai triển: - Trường học là mảnh đất tốt tươi để ươm mầm tri thức cho mỗi người, là bước đệm để mỗi chúng ta vươn tới tương lai rực rỡ. - Ở nơi đó, chúng ta được thầy cô – người mẹ hiền thứ hai, sẽ dạy dỗ, truyền tải những tri thức khoa học, là hành trang quan trọng theo chúng ta suốt cả cuộc đời. - Thầy cô còn dạy ta biết yêu thương, biết ứng xử sao cho đúng đắn với mọi người. Không những vậy, trường học là một thế giới thu nhỏ nơi có bạn bè, để cùng sẻ chia niềm vui nỗi buồn, cùng nhau đoàn kết để tạo nên sức mạnh trong mỗi tập thể lớp. - Ngôi trường là nơi nuôi dưỡng và chắp cánh cho những ước mơ, hoài bão của những cô cậu học trò. - Ở thế giới đó, chúng ta được yêu thương và che chở, được học làm người trước khi bước ra cánh cửa cuộc đời rộng lớn và khắc nghiệt hơn. Câu kết đoạn: Có thể nói, mái trường như ngôi nhà lớn thứ hai, che chở cho ta trong suốt những năm tháng học trò tươi đẹp. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: “ Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ: - Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa?( Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.) Câu 1: Đoạn trích trên, trích trong văn bản nào của tác giả nào các em đã được học? Câu 2: Nêu phương thức biểu đạt của đoạn trích? Khái quát nội dung biểu đạt của đoạn văn bằng một câu hoàn chỉnh? Câu 3: Những từ “ ông đốc, thầy dạy, học, lớp năm” thuộc trường từ vựng nào? Câu 4: Tìm các câu ghép trong đoạn văn, chỉ rõ các vế câu và các quan hệ từ(
9. nếu có) Câu 5: Đặt một câu ghép tương tự với câu ghép thứ nhất? Câu 6: Nêu công dụng của dấu hai chấm và dấu ngoặc đơn được tác giả sử dụng trong đoạn văn? Câu 7: Cho câu chủ đề sau: “ Học tập là chìa khóa mở ra tương lai tươi sáng”. Hãy viết một đoạn văn theo cách diễn dịch( 6-8 câu) sau đó biến đổi đoạn văn thành đoạn văn qui nạp. Gợi ý: Câu 1: Đoạn trích trên, trích trong văn bản “ Tôi đi học” của tác giả Thanh Tịnh. Câu 2: - Phương thức biểu đạt của đoạn trích: Tự sự - Kể lại tâm trạng của nhân vật “tôi” khi nghe ông đốc gọi tên vào lớp học đầu tiên. Câu 3: Những từ “ ông đốc, thầy dạy, học, lớp năm” thuộc trường từ vựng trường học. Câu 4: - Các em // phải gắng học để thầy mẹ // được vui lòng và để thầy dạy// các CN1 VN1 QHT CN2 VN2 QHT CN3 VN3 em được sung sướng. - Các em // đều nghe nhưng không em nào // dám trả lời. CN1 VN1 QHT CN2 VN2 Câu 5: Em // sẽ cố gắng học để ba mẹ // được vui lòng. CN1 VN1 QHT CN2 VN2 Câu 6:
10. - Công dụng của dấu hai chấm: Báo trước lời đối thoại trực tiếp( dùng với dấu gạch ngang) - Công dụng của dấu hai chấm: báo trước Câu 7: - Về hình thức: Dung lượng từ 6-8 câu, viết theo kiểu diễn dịch, sau đó biến đổi thành kiểu đoạn văn quy nạp. - Về nội dung: Làm rõ câu chủ đề đã cho: “Học tập là chìa khóa mở ra tương lai tươi sáng”. Cụ thể như sau: * Câu mở đoạn ( câu chủ đề): Học tập là chìa khóa mở ra tương lai tươi sáng.(1) * Các câu thân đoạn: - Học tập giúp chúng ta giàu có về mặt tri thức cả về tự nhiên và xã hội.(2) - Nó giúp ta tích tụ được nhiều kiến thức trong quá trình học tập.(3) - Học tập giúp chúng ta biết sống, biết yêu thương, chia sẻ, giúp đỡ mọi người.(4) - Học tập giúp chúng ta trưởng thành hơn về mặt nhân cách.(5) -Học tập giúp chúng ta biết tuân thủ đúng luật, giúp chúng ta rèn luyện đạo đức tốt đẹp(6) * Câu kết đoạn: Vì vậy, để có tương lai tươi sáng, tốt đẹp hơn, điều quan trọng bay giờ là chúng ta phải học tập.(7) PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: “ Một mùi hương lạ xông lên trong lớp. Trông hình gì treo trên tường tôi cũng không dám tin là có thật.”
11. Câu 1: Đoạn trích trên, trích trong văn bản nào của tác giả nào các em đã được học? Nêu hoàn cảnh sáng tác của văn bản? Câu 2:Xác định một câu ghép trong đoạn trích, phân tích và chỉ ra mối quan hệ giữa các vế câu. Câu 3:Viết một đoạn văn khoảng 10-12 câu nêu suy nghĩ của em về tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên. Trong đoạn văn có sử dụng một trợ từ và một câu ghép. Gợi ý: Câu 1: - Đoạn trích trên, trích trong văn bản “ Tôi đi học” của tác giả Thanh Tịnh. - Ttruyện ngắn “ Tôi đi học” in trong tập “ Quê mẹ” xuất bản năm 1941. Câu 2: Tôi // nhìn một người bạn tí hon ngồi bên tôi, một người bạn tôi chưa hề quen CN1 VN1 biết, nhưng lòng tôi // vẫn không cảm thấy sự xa lạ chút nào. QHT CN2 VN2 Câu 3: - Về hình thức: Đoạn văn khoảng 10-12 câu, có sử dụng một trợ từ và một câu ghép. Do không quy đinh về hình thức viết đoạn văn, ta nên viết đoạn văn theo lối quy nạp. - Về nội dung: Nêu suy nghĩ của em về tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên. Cụ thể như sau: Câu mở đoạn: Qua văn bản “ Tôi đi học” ta có thể thấy rõ được những cảm xúc của nhân vật “tôi” trong ngày đầu đến trường thật trong sáng và đáng yêu. * Các câu thân đoạn:
12. - Trên đường đến trường, nhân vật “tôi” vô cùng náo nức, hồi hộp và xen lẫn vào đó là sự vui sướng. - Trên đường đến trường, nhân vật “tôi” vô cùng náo nức, hồi hộp và xen lẫn vào đó là sự vui sướng. - Trên đường đến trường, nhân vật “tôi” có những ý nghĩ và hành động vô cùng ngây thơ, đáng yêu nhưng lại vô cùng nghiêm túc với việc đến trường của mình. - Khi đến trường là bước vào sân trường thì trong sân trường đông như hội. - Hình ảnh của ngôi trường trong mắt nhân vật “tôi” hiện lên là một hình ảnh vô cùng trang nghiêm. - Khi đó, cảm giác của nhân vật “tôi” cũng giống như các cậu học trò trong ngày đầu đến trường, một cảm giác lo sợ vẩn vơ. - Khi ông Đốc gọi tên để nhận lớp thì nhân vật “tôi” vô cùng bỡ ngỡ, lúng túng và không muốn rời vòng tay của mẹ mình. - Sau khi xếp hàng và vào lớp thì một hình ảnh vô cùng lạ lẫm hiện ra trước mắt nhân vật “tôi” nhưng sau đó đã quen dần và tự tin hơn trước cảnh lạ. - Chính nhân vật “tôi” đã lạm nhận những thứ không phải của mình là của riêng mình. - Khi ngước mắt nhìn theo cánh chim ngoài cửa sổ thì nhân vật “tôi” đã thoáng buồn khi mình phải từ giã tuổi thơ để bắt đầu một hành trình mới. Câu kết đoạn: Tóm lại, bằng cảm nhận tinh tế, sâu sắc nhà văn Thanh Tịnh đã để lại trong lòng người đọc hình ảnh nhận vật “tôi” với những cảm xúc, tâm trạng trong sáng của tuổi học trò. * Câu ghép: Khi ông Đốc // gọi tên để nhận lớp thì nhân vật “tôi” // vô cùng bỡ ngỡ, lúng CN1 VN1 CN2 VN2 túng và không muốn rời vòng tay của mẹ mình.
13. B, DẠNG ĐỀ NGHỊ LUẬN Đề 1: Phân tích tác phẩm: Tôi đi học( Thanh Tịnh) Dàn ý: I. Mở bài - Giới thiệu đôi nét về tác giả Thanh Tịnh: Nhà văn với những sáng tác toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. - Vài nét về văn bản “Tôi đi học”: in trong tập “Quê mẹ”, xuất bản 1941, kể lại những kỉ niệm và cảm xúc của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên II. Thân bài 1. Cơ sở để nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình - Biến chuyển của cảnh vật sang thu: Cuối thu, thời điểm tựu trường, cảnh thiên nhiên với lá rụng nhiều, mây bàng bạc khiến lòng người nhẹ nhàng mà bồi hồi nhớ lại - Hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, ⇒ gợi nhớ, cơ sở liên tưởng tương đồng tự nhiên 2. Những hồi tưởng của nhân vật tôi a. Tâm trạng khi cùng mẹ đi trên đường đến trường - Cảnh vật, con đường vốn rất quen nhưng lần này cảm thấy lạ. - Tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong lòng mình, cảm thấy trang trọng, đứng đắn hơn. - Bỡ ngỡ, lúng túng ⇒ Từ ngữ gợi tả, nghệ thuật so sánh, chọn lọc chi tiết tiêu biểu, cụ thể: tâm trạng bỡ ngỡ của “tôi” trong bổi tựu trường đầu tiên b. Khi đứng giữa sân trường và nghe gọi tên vào lớp học - Không khí của ngày hội tựu trường: náo nức, vui vẻ nhưng cũng rất trang trọng. - Cảm thấy nhỏ bé so với trường, lo sợ vẩn vơ. - Hồi hộp, lo sợ chờ nghe gọi tên mình. - Khi sắp vào lớp học thì lo sợ, bật khóc ⇒ Diễn tả sinh động tâm trạng của nhân vật “tôi” với từng cung bậc, cảm xúc, có nhiều trạng thái cảm xúc đối lập, tâm trạng phức tạp c. Khi ngồi trong lớp học - Cảm thấy vừa xa lạ, vừa gần gũi với mọi vật, với nguời bạn ngồi bên + Làm quen, tìm hiểu phòng học, bàn ghế, ⇒ thấy quyến luyến.
14. ⇒ Tâm trạng, cảm giác của nv “tôi” khi ngồi trong lớp học, đón nhận giờ học đầu tiên hợp tự nhiên, sinh động, hấp dẫn. 3. Hình ảnh những người lớn - Ông đốc: hình ảnh một người thầy, một người lãnh đạo rất hiểu tâm lý trẻ, hiền từ, bao dung - Thầy giáo trẻ vui vẻ, giàu lòng yêu thương ⇒ Thể hiện rõ trách nhiệm, tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ trẻ, đồng thời yạo môi trường giáo dục thân thiện, là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn các em. ⇒ Truyện kết thúc tự nhiên, khép lại bài văn nhưng mở ra một bầu trời mới, một khoảng không gian mới, tình cảm mới. III. Kết bài - Khẳng định lại những nét tiêu biểu về nghệ thuật và nội dung làm nên thành công của đoạn trích: Miêu tả tinh tế, chân thật diễn biến tâm trạng, ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo và giọng điệu trữ tình, trong sáng. - Đoạn trích ngắn gọn nhưng để lại trong lòng người bao niềm bồi hồi, xúc động khi nhớ về ngày đầu tiên đi học của mình Đề 2: Kể lại những kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học Dàn bài: 1. Mở bài: Nhắc lại kỉ niệm ngày đầu tiên đi học em thấy ấn tượng nhất (thời gian, địa điểm ). Tham khảo cách mở bài sau: * Mở bài trực tiếp: - Thời gian trôi đi thật nhanh, mới đấy mà bảy năm học đã trôi qua vậy mà những kỷ niệm về ngày đầu tiên đi học vẫn như mới vừa hôm qua, nó không hề phai nhòa trông tâm trí tôi. - Mỗi lần nhớ lại những kỷ niệm về cái ngày đầu tiên đến trường ấy là lòng tôi lại nôn nao một cảm giác khó tả. * Ngày đầu tiên khai trường, đó là cái ngày mà chắc hẳn không ai trong chúng ta có thể quên được. vì nó đánh dấu sự kiện mỗi chúng ta bước vào con đường học tập. Năm nay tôi đã lên lớp 8, đã quá quen với không khí học đường, ấy thế mà hôm nay nhìn chiếc cặp mẹ mua cho để dự khai giảng năm học mới tôi lại thấy lòng mình rộn
15. rã và nhớ lại những kỉ niệm của một cậu bé chập chững bước vào cổng trường trong bàn đầy tình thương của mẹ năm xưa. * Mở bài gián tiếp: Ngày đầu tiên đi học - Mỗi lần giai điệu ngọt ngào của bài hát ấy cất lên là lòng tôi lại dâng lên một cảm xúc nôn nao rất lạ . - Tôi nhớ lại tất cả những kỷ niệm về ngày đầu tiên đến trường đi học của bảy năm về trước, những kỷ niềm êm đềm ấy sẽ đi cùng tôi suốt cả cuộc đời này. 2. Thân bài: a, Cảm xúc đêm trước ngày khai trường: + Vui mừng, háo hức chuẩn bị đồ đạc (cặp sách, quần áo ). + Hồi hộp, lo lắng, không ngủ được. ( - Gần đến ngày đi học mẹ mua cho tôi biết bao nhiêu là đồ mới nào là: sách vở, đồ dùng học tập đến cả những bộ quần áo đủ màu sắc Tôi mở ra xem và ngắm nghía từng thứ rồi thử mặc những bộ quần áo mới đầy thích thú. Đứng trước gương tôi không còn nhận ra mình nữa một cảm giác mới mẻ lạ lẫm hiện ra , tôi thấy mình lớn hẳn lên. - Trước ngày đi học một hôm, buổi tối tôi đã cùng mẹ bọc sách, dán nhãn vở với tâm trạng hồi hộp, lo lắng nhưng rồi tôi cũng ngủ thiếp đi lúc nào không biết ) b, Sự việc diến ra vào sáng ngày tựu trường - Đêm qua tôi đã ôm chiếc đồng hồ báo thức bố mua cho để ngủ, với nỗi lo ngây thơ của trẻ con tôi cứ sợ mình ngủ quên. Khi chuông đồng hồ reo vang tôi bật dậy thật nhanh mà không cần bố, mẹ phải lay gọi như mọi hôm nữa. - Làm vệ sinh cá nhân và ăn sáng xong, tôi mặc quần áo mới khoác lên vai chiếc cặp mới còn thơm mùi nhựa vội vã cùng mẹ bước ra khỏi nhà . c, Cảnh vật trên đường tới trường.
16. + Con đường tới trường với bố/ mẹ khác trở nên lạ thường. + Cảnh bầu trời, hàng cây, chim chóc . ( Tôi thấy ngạc nhiên, bỡ ngỡ, vì con đường hàng ngày tôi vẫn đi qua hôm nay vừa quen vừa lạ, đông vui quḠbạn nào cũng được bố hoặc mẹ đưa đến trường, những bạn nhỏ như tôi trên tay còn cầm theo một quả bóng bay và một cái cờ nhỏ xíu có cán, nét mặt bạn nào cũng vui vẻ, háo hức.) d, Tả về ngôi trường mới + Quang cảnh sân trường: bạn bè mới, thầy cô mới, học sinh khóa trên + Cảnh lớp học: bàn ghế, cách trang trí lớp học. e, Tả về cảnh buổi lễ khai giảng + Xếp hàng chào cờ và dự lễ khai giảng. + Thầy/ cô hiệu trưởng phát biểu, đánh trống chào năm học mới. + Các tiết mục văn nghệ chào mừng lễ khai giảng. + Cảm xúc khi được trở thành học sinh ngồi phía dưới lắng nghe thầy cô. g, Vào nhận lớp học + Cảm xúc khi gặp và nghe cô giáo chủ nhiệm làm quen với lớp. + Cảm xúc khi có chỗ ngồi riêng, có bạn mới bên cạnh. h. Buổi học đầu tiên kết thúc - Khi tiếng trống tan trường của bác bảo vệ vang lên thì học sinh ở trong các lớp ào ra sân như ong vỡ tổ, những bạn năm nay mới vào lớp 1 như tôi được bố mẹ vào đến tận cửa lớp để đón. Cả sân trường chận kín người - Trên đường về nhà tôi kể cho mẹ nghe biết bao nhiêu là chuyện diễn ra trong buổi học này, nào là - Mải mê nói chuyện 2 mẹ con về đến nhà lúc nào cũng không hay, tâm trạng của tôi vẫn còn mơn man háo hức lắm
17. 3. Kết bài: Khẳng định kỉ niệm ngày đầu tiên đi học luôn sâu đậm, đó là một phần của tuổi thơ. Tham khảo kết bài: Kỷ niệm về ngày đầu tiên đi học vẫn luôn luôn là những kỷ niệm đẹp đẽ, trong sáng, thơ ngây trong lòng tôi. Và cho đến tận bây giờ khi tôi đã học lớp 8 nhưng mỗi lần nhớ về buổi học đầu tiên của mình tôi vẫn có 1 cảm giác lâng lâng khó tả nhất là bài hát “ ngày đầu tiên đi học” mà chúng tôi đã hát và sự ân cần cô giáo năm xưa luôn khắc sâu trong tâm trí tôi không bao giờ phai nhạt. Tham khảo bài văn: Trong cuộc đời của mỗi người, có ai mấy ai chưa từng trải qua những khoảnh khắc hồi hộp mừng vui nhưng đầy ngập ngừng lo lắng của buổi khai trường đầu tiên. Với tôi giờ đây, tuy đã khôn lớn trưởng thành nhưng kí ức về ngày đầu đến trường vẫn luôn in sâu trong lòng. Tôi còn nhớ ngày ấy, từ đêm hôm trước ngày khai trường cảm giác âu lo, hồi hộp đã xuất hiện trong lòng. Tôi trằn trọc mãi không ngủ được với bao suy nghĩ vẩn vơ trong đầu. Sáng hôm sau tôi dậy thật sớm để chuẩn bị, khoác lên mình chiếc áo trắng mới tinh thơm tôi thấy mình thật khôn lớn. Rồi trên chiếc xe đạp cũ, mẹ đèo tôi đến trường. Suốt cả quãng đường, tôi ngẩn ngơ, miên man suy nghĩ về buổi lễ khai trường sắp diễn ra đây. Dừng lại trước cổng trường, tôi choáng ngợp trước sự khang trang và rộng lớn của nơi đây. Ngôi trường năm tầng khang trang được sơn màu vàng nổi bật, cờ hoa được treo rực rỡ khắp khuôn viên trường để chào đón năm học mới. Thế nhưng, ngay khoảnh khắc đó bỗng cảm thấy lạc lõng bởi thầy cô, bạn bè ai ai cũng mới lạ. Rời vòng tay mẹ, tôi òa khóc vì cảm giác tủi thân xen lẫn sự lo lắng. Được mẹ động viên vỗ về, tôi mạnh dạn bước vào trường, cảm giác như vừa đặt chân vào một thế giới mới, thế giới mà sau này tôi biết được đó chính là ngôi nhà thứ hai của mình. Được phân lớp từ trước nên tôi tìm đến khu vực xếp hàng của lớp mình. Cô giáo chủ nhiệm chào đón tôi bằng một nụ cười thật rạng rỡ, cô ân cần hỏi han tôi và dẫn tôi vào vị trí ngồi của mình. Tôi bắt đầu dần cảm nhận được sự thân quen ở nơi đây. Tôi cởi mở hơn với bạn bè và chúng tôi bắt đầu có những câu chuyện chung trong ngày khai giảng. Tùng! Tùng! Tùng! Những hồi trống vang lên đầy trang trọng trong buổi lễ khai trường nhắc nhở chúng tôi một năm học mới đã bắt đầu. Kết thúc buổi lễ khai giảng, lòng tôi tràn đầy niềm vui, phấn khởi khi ấy tôi còn nhớ như
18. in mình đã thầm ước hi vọng bản thân sẽ có thật nhiều kỉ niệm đẹp nơi đây. Và sau bao năm tôi nhận ra ước mơ của tôi ngày ấy đã trở thành hiện thực. Dòng đời dài rộng, mỗi người sẽ ghi dấu trong mình những mảng kí ức riêng, còn với riêng tôi những cảm xúc về ngày khai trường đầu tiên mãi in dấu trong lòng tôi. Đề 3: Có ý kiến cho rằng: “ Truyện ngắn “ Tôi đi học” là một văn bản thấm đẫm chất thơ, chất trữ tình”. Em hãy làm sáng tỏ nhận định trên. I. Mở bài: - Giới thiệu tác giả, văn bản. - Nêu vấn đề nghị luận. Tham khảo mở bài: Thanh Tịnh- nhà văn với những sáng tác toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. Văn bản “Tôi đi học” in trong tập “Quê mẹ”, xuất bản 1941, ông đã rất thành công trong việc sử dụng các nghệ thuật tinh tế, nhẹ nhàng, mà vô cùng sâu sắc kết hợp với các ngôn ngữ giàu hình ảnh giàu gợi hình, gợi cảm với giọng điệu nhẹ nhàng êm dịu đã góp phần tạo nên chất thơ, chất trữ tình trong truyện. II. Thân bài: 1. Giải thích - Chất trữ tình thường xuất hiện trong các văn bản trữ tình: thơ, tùy bút, bút kí-> ở đó là thế giới của cảm xúc. - Thanh Tịnh đã rất đặc biệt khi để cho tp văn xuôi đẫm chất trữ tình. Mang đến 1 phong cách riêng hết sức độc đáo. Ông kéo gần khoảng cách giữa thơ và văn xuôi. - Chất trữ tình được thể hiện ở nhiều phương diện + Cảm xúc của nhân vật ( của tg) + Chất trữ tình còn ở những hình ảnh đẹp, ở việc lựa chọn sử dụng biện pháp tu từ + Chất trữ tình, chất thơ còn xuất hiện ở đề tài, ở giọng điệu